Cuốn sách "Tôi tự hào là người Việt Nam" mới xuất bản và đã bán hết 10000 cuốn, có thể nói là một hiện tượng (1). Cách đây vài năm, trung tâm Thuý Nga bên Mĩ có sản xuất một show nhạc có tên là "Tôi là người Việt Nam" cũng rất thành công. Những sản phẩm loại này có thể nói là cũng có tác động tốt trong việc lên dây cót tinh thần cho công chúng. Nhưng là người va chạm thực tế hơi nhiều, tôi nghi ngờ cái ý tưởng cao đẹp "tự hào là người Việt Nam".
Kể chuyện cá nhân thì nhiều lắm, nhưng chuyện đầu năm nay làm tôi bị ám ảnh hoài về cái prestige của VN ở nước ngoài. Hôm đó, tôi đáp máy bay đi Pháp nói chuyện trong một hội thảo. Chuyến bay từ Sài Gòn nên có rất nhiều khách Việt Nam. Đến phi trường quốc tế Charles de Gaulle, tôi chứng kiến cảnh không vui. Mới bước ra máy bay chưa đầy 20 mét (còn rất xa mới đến cổng hải quan) đã gặp những người đứng chờ giống như an ninh hay cảnh sát. Đứng trước tôi là một phụ nữ có con đang bị thẩm vấn và tôi nghe những câu tiếng Anh lơ lớ của viên cảnh sát khó ưa: Đến Pháp làm gì? Ở đây bao lâu? Tại sao đem theo con? Ở Việt Nam làm nghề gì? Phải gần 4 phút sau chị ấy mới được trả lại passport một cách hờ hững trong cái nhìn đầy nghi ngờ của y. Đến phiên tôi, đã trong tư thế sẵn sàng "trả thù" cho đồng hương, nên tôi chuẩn bị tinh thần đối đáp trong cái nhìn thách thức. Nhưng viên cảnh sát chỉ nhìn qua passport (tôi mang quốc tịch Úc) và nói "ok", tôi nói cám ơn, và anh ta đáp lời: "Welcome to France"! Tôi ngoái đầu nhìn lại thì thấy rất nhiều đồng hương vẫn còn xếp hàng để trả lời mấy câu vớ vẩn đó. Đến cổng hải quan lại thấy cảnh đồng hương bị làm khó dễ mà bực mình.
Tôi thấy rõ ràng đó là một thái độ kì thị. Cũng là người Việt Nam, cũng họ Nguyễn, tại sao tôi được đối xử ok, còn đồng hương tôi thì không. Chỉ khác nhau ở cái màu passport, chứ tôi không nghĩ ra lí do chính đáng nào khác. Nói chung, các em du học sinh và nhiều quan chức VN cũng có kinh nghiệm tương tự như chị đồng hương. Cầm passport VN ra nước ngoài thường hay bị hoạnh hoẹ, làm phiền, thậm chí khinh bỉ ngầm. Khó ưa nhất có lẽ là hải quan phi trường Sydney, nơi mà tôi nghĩ người Việt bị kì thị nhiều nhất và nặng nhất. (Dĩ nhiên, tôi chưa nói rằng họ cũng có lí do cho thái độ kém thân thiện của họ). Hình như họ xem người Việt có tiềm năng làm chuyện bất hợp pháp. Do đó, tôi rất thông cảm với phàn nàn của Giám mục Ngô Quang Kiệt.
Có thể ở VN nhiều người tự hào là người Việt anh hùng và thông minh. Nhưng ở nước ngoài, tôi có thể nói rằng người ta không nhìn người mình như thế. Tôi nghĩ tại vì Việt Nam chưa có cái mà tiếng Anh gọi là “prestige” để người ngoài kính nể. Người Nhật và Hàn họ có cái prestige gắn liền với đất nước họ. Nói đến Nhật người ta nghĩ ngay đến một dân tộc vĩ đại, đến những cái thương hiệu làm nên nước Nhật Bản như Toyota, Nissan, Mitsubishi, Sony, Sanyo, Nikon, Canon, University of Tokyo, University of Kyoto, v.v. Nói đến Hàn Quốc là người ta nghĩ đến Samsung, LG, Hyundai, Seoul National University, v.v. Việt Nam chưa có những thương hiệu như thế để định hình hay để đóng góp vào cái căn cước tính của đất nước. Thay vào đó, Việt Nam nổi tiếng với chiến tranh, nghèo nàn, tham nhũng, trồng cần sa, Vinashin, Vinalines, v.v. Do đó, dù muốn hay không thì người ngoài cũng đánh giá chúng ta – người Việt Nam – bằng cái nhìn thấp hơn Nhật Bản và Hàn Quốc.
Mà, làm sao tự hào được khi đất nước còn quá nghèo dù chiến tranh đã kết thúc gần 40 năm. Thành ra, tôi thấy đồng ý với một bà nông dân khi bà nói: “Không! Từ xưa tới giờ tui không tự hào. Tôi không tự hào vì lời nói không đi đôi với việc làm thành ra người ta nói là quyền của người ta còn tự hào thì tôi không tự hào tại vì tui quá khổ tui không tự hào được. Tui thấy những người chung quanh tui họ còn khổ tui không thể chịu nỗi nhưng tui cũng đau lòng.” (2). Đó là chưa kể những vụ người Việt làm xấu mặt người Việt ở nước ngoài qua những hành động như ăn cắp ở siêu thị, hám ăn, và phụ nữ VN bị trưng bày trong tủ kiếng như một món hàng. Phải nói là nhục chứ tự hào nỗi gì. Do đó, tôi rất nghi ngờ với niềm tự hào dân tộc. Có lẽ tôi sẽ cố gắng làm một "devil advocate" chuyện này dù biết rằng rằng mình sẽ bị ném đá tơi bời.
(1) http://vietnamnet.vn/vn/van-hoa/195190/toi-tu-hao-la-nguoi-viet-nam.html; http://www.gallup.com/poll/163361/proud-american.aspx
(2) http://www.rfa.org/vietnamese/programs/LiteratureAndArts/i-m-proud-of-to-be-a-vietnamese-ml-09272014083111.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét